Vështrim i shkurtër
- Shkaqet: Infeksioni nëpërmjet kontaktit të drejtpërdrejtë (zakonisht nëpërmjet duarve) me persona të infektuar ose objekte të kontaminuara.
- Përshkrimi: Stafilokokët janë baktere që janë të padëmshme për njerëzit e shëndetshëm. Megjithatë, disa specie shkaktojnë sëmundje të rënda infektive.
- Simptomat: Infeksionet e lëkurës (p.sh. skuqje të lëkurës, abscese, vlime) janë të zakonshme. Pneumonia, endokarditi, inflamacioni i kockave, inflamacioni i kyçeve dhe helmimi i gjakut, si dhe helmimi nga ushqimi dhe sindroma e shokut toksik janë gjithashtu të mundshme.
- Prognoza: Stafilokokët janë përgjithësisht të padëmshëm për njerëzit e shëndetshëm. Megjithatë, disa specie mund të shkaktojnë infeksione në disa njerëz në rrezik, të cilat në raste të rënda mund të jenë fatale nëse nuk trajtohen. Me trajtimin në kohë, prognoza është e mirë.
- Trajtimi: Infeksionet e lehta të lëkurës zakonisht trajtohen nga mjeku me antibiotikë lokalë (p.sh. pomada, xhel). Për infeksionet e rënda, antibiotikët (zakonisht penicilina) përdoren në formë tabletash ose si infuzion nëpërmjet venave.
- Diagnoza: Mjeku vendos një diagnozë të besueshme duke marrë një mostër të materialit të infektuar (p.sh. shtupë e lëkurës me qelb dhe lëng plage), e cila ekzaminohet në laborator.
Si merrni stafilokokët?
Stafilokokët janë pjesë e florës natyrore të lëkurës dhe mukozave. Rezervuari kryesor i stafilokokut është pra vetë njerëzit. Normalisht, bakteret janë të padëmshme për njerëzit e shëndetshëm, por në rrethana të caktuara (p.sh. te njerëzit me imunitet të kompromentuar) ato mund të çojnë në infeksione në trup.
Bakteret zakonisht hyjnë në trup nëpërmjet plagëve. Transmetimi zakonisht ndodh nëpërmjet kontaktit të drejtpërdrejtë (njollosje ose infeksion kontakti) me personat e infektuar (kryesisht përmes kontaktit me lëkurën nëpërmjet duarve), por edhe përmes objekteve të kontaminuara.
Stafilokokët rriten më mirë në temperaturat ndërmjet 30 dhe 37 gradë Celsius. Bakteret mbijetojnë për disa ditë në temperaturën e dhomës. Ato janë shumë rezistente ndaj ndikimeve mjedisore dhe mbijetojnë për një kohë relativisht të gjatë në sipërfaqe të ndryshme. Kjo është arsyeja pse stafilokokët transmetohen lehtësisht nëpërmjet dorezave të dyerve, çelsave të dritës ose në kuzhinë (p.sh. lavaman kuzhine).
Megjithëse patogjenët vdesin gjatë përgatitjes së ushqimit, toksinat e qëndrueshme ndaj nxehtësisë që prodhojnë (enterotoksina) shpesh i mbijetojnë temperaturave të gatimit dhe ndonjëherë shkaktojnë helmim nga ushqimi.
Infeksioni nëpërmjet instrumenteve mjekësore (infeksion spitalor) si kanulat venoze ose kateterët venoz është gjithashtu i mundur. Këto përdoren në spitale, operacione ose shtëpi pleqsh, për shembull, për të marrë gjak ose për të administruar ilaçe.
Rrugët e transmetimit me një shikim
- Stafilokokët zakonisht transmetohen nëpërmjet kontaktit me lëkurën (veçanërisht përmes plagëve të lëkurës).
- Transmetimi indirekt ndodh nëpërmjet objekteve të përditshme ose instrumenteve mjekësore (p.sh. kateterët venoz).
- Kontakti me kafshët e fermës që bartin bakterin (veçanërisht në kanalin e gjirit te lopët) mund të çojë gjithashtu në infeksion.
- Ushqimi i kontaminuar që preket dhe/ose konsumohet është një tjetër shkak i mundshëm i një infeksioni stafilokok.
Kush është veçanërisht i prekur?
Njerëzit me sistem imunitar të dobësuar, si të moshuarit, të porsalindurit, foshnjat ose nënat me gji, si dhe personat me sëmundje kronike (p.sh. pacientët me kancer, diabetikët, pacientët me dializë) shpesh preken nga infeksionet stafilokoke.
Për më tepër, njerëzit që punojnë në sektorin e kujdesit shëndetësor, njerëzit me sëmundje të gjera infektive të lëkurës dhe të varur nga droga shpesh janë veçanërisht të kolonizuar me stafilokokë dhe për këtë arsye kanë një rrezik më të lartë të infeksionit.
Çfarë është stafilokoku?
Bakteret zakonisht infektojnë njerëzit me një sistem imunitar të dobësuar (p.sh. shumë të rinj, shumë të moshuar, të dobësuar ose të sëmurë kronikë). Sistemi i tyre imunitar shpesh nuk është në gjendje të luftojë patogjenët. Bakteret pastaj shumohen me shpejtësi në trup dhe shkaktojnë sëmundje të ndryshme (p.sh. skuqje purulente të lëkurës, helmim nga ushqimi, pneumoni, helmim gjaku).
Meqenëse stafilokokët janë jashtëzakonisht të fortë, është e vështirë t'i bësh të padëmshëm. Ata shpejt zhvillojnë rezistencë ndaj antibiotikëve (dmth. janë të pandjeshëm ndaj barnave) duke ndryshuar strukturën e tyre gjenetike. Kështu sigurojnë mbijetesën e tyre.
Infeksioni me stafilokokë është i mundur përmes shumë llojeve dhe nënllojeve të ndryshme. Llojet më të njohura dhe më të zakonshme të stafilokokut përfshijnë
- Staphylococcus aureus
- Stafilokoku epidermidis
Staphylococcus aureus
Staphylococcus aureus gjithashtu gjendet shpesh në lëkurën e njerëzve të shëndetshëm: bakteri gjendet në hundën e rreth 30 përqind të të rriturve të shëndetshëm dhe në lëkurën e rreth 15 deri në 20 përqind.
Disa shtame të Staphylococcus aureus janë në gjendje të prodhojnë toksina. Nëse këto futen në organizëm, mund të shkaktojnë sëmundje kërcënuese për jetën.
Sëmundjet më të zakonshme të shkaktuara nga Staphylococcus aureus përfshijnë
- Infeksione purulente të lëkurës (p.sh. vlime në fytyrë)
- Infeksionet e trupit të huaj
- Helmimi i gjakut (sepsë)
- Inflamacion i rreshtimit të brendshëm të zemrës (endokarditi)
- Infeksionet e valvulave të zemrës
- Pneumonia (pezmatimi i mushkërive)
- Infeksionet e kockave (osteomyelitis)
- Inflamacion i përbashkët (artrit)
- Abscese në kyçe, veshka, sistemin nervor qendror (CNS) dhe në lëkurë
- Sëmundjet e shkaktuara nga toksinat bakteriale: sindroma Lyell ose sindroma e lëkurës së djegur, sindroma e shokut toksik (TSS) dhe helmimi nga ushqimi (toksikoza gastrointestinale)
Meqenëse Staphylococcus aureus është shumë infektues dhe shpesh rezistent ndaj antibiotikëve të zakonshëm, është një nga patogjenët më të përhapur dhe më të rrezikshëm për njerëzit.
Stafilokoku epidermidis
Cilat janë simptomat e një infeksioni stafilokok?
Stafilokokët janë të aftë të shkaktojnë sëmundje të shumta dhe për këtë arsye një sërë simptomash. Simptomat ndryshojnë në varësi të llojit të stafilokokut që infekton trupin.
Infeksionet e lëkurës
Një infeksion me Staphylococcus epidermidis zakonisht rezulton në infeksione të buta dhe të lokalizuara në të cilat bakteret infektojnë vetëm lëkurën rreth vendit ku kanë depërtuar. Membranat e mukozës si mukoza e hundës dhe faringut dhe konjuktiva e syrit janë gjithashtu në rrezik për t'u infektuar nga stafilokokët (ose streptokokët). Syri, për shembull, sekreton mukozë purulente, të verdhë kur infektohet. Zakonisht preken të dy sytë.
Në disa raste, stafilokokët gjithashtu çojnë në pneumoni me dhimbje gjoksi dhe gulçim, si dhe inflamacion të rreshtimit të brendshëm të zemrës (endokardit) me palpitacione, djersitje gjatë natës dhe temperaturë.
Uljet (pezmatimi i rrënjës së flokëve) ose absceset (zgavra e indeve e mbushur me qelb) gjithashtu shkaktohen ndonjëherë nga një infeksion stafilokoksik. Stafilokokët shpesh infektojnë njerëzit me sëmundje para-ekzistuese të lëkurës si dermatiti atopik dhe përkeqësojnë simptomat ekzistuese.
Shumica e infeksioneve të lëkurës të shkaktuara nga stafilokokët janë shumë ngjitëse.
Infeksionet e shkaktuara nga trupat e huaj
Rreziku më i madh i bakterit të padëmshëm Staphylococcus epidermidis qëndron në aftësinë e tij për të kolonizuar objekte artificiale (zakonisht mjekësore) të futura në trup, si kateterët, tubat kullues, valvulat artificiale të zemrës, implantet ose kyçet. Infeksioni që rezulton njihet edhe si infeksion i trupit të huaj, i cili mund të ketë pasoja kërcënuese për jetën. Personat me sistem imunitar të dobësuar dhe ata që trajtohen në spital janë veçanërisht të rrezikuar.
Infeksionet e kockave
Infeksionet e kockave dhe palcës së eshtrave (osteomieliti) me stafilokokë, për shembull përmes plagëve të presionit ose ulcerave në këmbë tek diabetikët ose përmes frakturave të hapura dhe plagëve kirurgjikale, janë gjithashtu të mundshme. Kjo zakonisht rezulton në dhimbje të forta në kockat ose nyjet e prekura, një ndjenjë të përgjithshme sëmundjeje dhe lodhjeje.
Disa stafilokokë (veçanërisht Staphylococcus aureus) prodhojnë toksina bakteriale që ndonjëherë mund të shkaktojnë sëmundje kërcënuese për jetën në trup. Veçanërisht të rrezikshme për të prekurit janë
Sindroma Lyell (e njohur edhe si sindroma e lëkurës së djegur)
Kjo është një shkëputje akute e epidermës me fshikëza të dhimbshme ("sindromi i lëkurës së djegur"). Më së shpeshti preken të porsalindurit dhe fëmijët.
Sindromi i shokut toksik
Sindroma e shokut toksik (TSS) shkaktohet nga stafilokoku ose, më rrallë, toksinat streptokoke (Staphylococcus aureus dhe Streptococcus pyogenes). Simptomat përfshijnë ethe, dhimbje koke, skuqje të lëkurës, rënie të fortë të presionit të gjakut për shkak të shokut, mosfunksionim të organeve të brendshme (mëlçisë, veshkave, zemrës, mushkërive) dhe madje edhe dështim të shumë organeve. Tek gratë, sindroma mund të përkeqësohet nga përdorimi i tamponëve shumë absorbues dhe filxhanëve menstrual.
Me këto sëmundje, gjendja shëndetësore e të prekurve zakonisht përkeqësohet papritur. Nëse nuk trajtohen, ato shpesh janë fatale.
Helmim nga ushqimi
Helmimi i gjakut
Një nga pasojat më të rënda të një infeksioni me stafilokokë në gjak është helmimi i gjakut (sepsis). Ky është një reaksion inflamator i trupit që prek të gjithë organizmin nëpërmjet gjakut. Sistemi imunitar përpiqet të mbrohet nga bakteret. Megjithatë, reagimi mbrojtës i trupit jo vetëm që dëmton patogjenët, por edhe indet dhe organet e tij si zemra dhe veshkat.
Simptomat e helmimit të gjakut përfshijnë frymëmarrje të shpejtë, puls të shpejtë, ethe, dhimbje dhe presion të ulët të gjakut apo edhe shoku.
Sëmundje dhe simptoma të tjera të mundshme të shkaktuara nga stafilokokët janë
- Infeksionet e indeve të buta (si indi lidhor, muskujt dhe indet yndyrore) të shkaktuara nga Staphylococcus pyogenes
- Infeksionet e fshikëzës së shkaktuar nga Staphylococcus saprophyticus (patogjeni zakonisht zbulohet në urinë)
- Infeksionet e plagëve, kockave ose kyçeve të shkaktuara nga Staphylococcus haemolyticus
- Infeksionet e lëkurës ose të valvulave të zemrës të shkaktuara nga Staphylococcus lugdunensis
A është i rrezikshëm një infeksion stafilokoksik?
Megjithatë, me diagnozën dhe trajtimin në kohë, prognoza është e mirë. Trajtimi mund të jetë më i zgjatur nëse bakteret janë rezistente ndaj antibiotikut të përdorur.
Si përparon një infeksion stafilokoksik?
Zakonisht duhen rreth katër deri në gjashtë ditë që simptomat e para të shfaqen pas një infeksioni stafilokoksik (periudha e inkubacionit). Ndonjëherë, megjithatë, mund të duhen disa javë para se të shpërthejë infeksioni.
Në të kundërt, periudha e inkubacionit për helmimin me ushqim është shumë më e shkurtër: simptomat e para zakonisht shfaqen brenda dy deri në katër orë pasi personi i prekur ka gëlltitur ushqimin e kontaminuar. Në shumicën e rasteve, helmimi nga ushqimi shërohet vetë pa trajtim pas rreth dymbëdhjetë orësh.
Sa kohë jeni ngjitës?
Mjekët nuk e dinë saktësisht se sa kohë është ngjitës një person me infeksion stafilokoksik. Megjithatë, njerëzit janë veçanërisht ngjitës përderisa kanë simptoma akute, dmth për sa kohë zgjasin simptomat e tyre.
Megjithatë, në disa raste, njerëzit në rrezik (p.sh. me një sistem imunitar të dobësuar) infektohen gjithashtu nga njerëz të shëndetshëm që janë të kolonizuar me stafilokokë dhe nuk kanë simptoma.
Si trajtohet infeksioni stafilokoksik?
Antibiotikët
Megjithatë, nëse infeksioni stafilokokal është i vazhdueshëm ose nëse terapia lokale nuk ka efektin e dëshiruar, mjeku do ta trajtojë atë me antibiotikë oralë në formë tabletash ose lëngjesh (për fëmijët). Në raste të rënda, antibiotiku administrohet me injeksion ose infuzion direkt në venë.
Ilaçi i zgjedhur është penicilina (p.sh. flukloksacilina, dikloksacilina ose oksacilina). Për trajtimin e synuar me antibiotikë, kryhen teste laboratorike për të përcaktuar se cili agjent është i përshtatshëm për patogjenin në fjalë. Mjeku shpesh kombinon trajtimin me antibiotikë oralë dhe lokalë për të përshpejtuar procesin e shërimit.
MRSA
Disa stafilokokë janë të pandjeshëm (rezistent) ndaj disa antibiotikëve: Ata janë në gjendje të prodhojnë një substancë që e bën penicilinën joefektive. Llojet shumë-rezistente si Staphylococcus aureus rezistent ndaj meticilinës (MRSA) përbëjnë një sfidë të veçantë këtu.
Kjo është e vështirë për t'u trajtuar për shkak të pandjeshmërisë së saj ndaj shumë klasave të barnave antibiotike. Në raste të tilla, mjeku përdor të ashtuquajturit antibiotikë rezervë. Këto nuk përdoren në trajtimin konvencional të infeksioneve bakteriale për të shmangur rezistencën.
Kur trajtoheni me antibiotikë, është e rëndësishme t'i merrni ato për një kohë të mjaftueshme (edhe nëse përmirësimi ndodh paraprakisht) për të parandaluar përsëritjen dhe rezistencën. Në rastin e një infeksioni të lehtë (p.sh. infeksioni i traktit urinar), ndonjëherë mjafton të merrni ilaçin vetëm për një ditë. Megjithatë, në rastin e infeksioneve të rënda me stafilokokë, shpesh është e nevojshme të merren antibiotikë për disa javë.
Ju lutemi ndiqni me përpikëri udhëzimet e mjekut tuaj dhe merrni antibiotikun për aq kohë sa ju është përshkruar!
Mjetet juridike në shtëpi
Disa ilaçe shtëpiake dhe bimë medicinale si vaji i kantarionit për përdorim të jashtëm thuhet se ndihmojnë kundër infeksioneve të lëkurës. Kantariona thuhet se ka një efekt anti-inflamator, antibakterial dhe shërues të plagëve.
Çajrat (ekstraktet ujore) të bëra nga lulet e kamomilit, gjethet/lëvoret e lajthisë së shtrigës, lulet e marigoldit, yarrow dhe echinacea, të cilat ftohen dhe aplikohen si larje ose kompresë, thuhet gjithashtu se janë të përshtatshëm për dezinfektimin e plagëve. Disa njerëz betohen edhe për ekstraktin ujor të gjetheve të gështenjës (çaj) për aplikim kundër formimit të toksinave stafilokoke.
Si e bën mjeku diagnozën?
Infeksionet stafilokoksike më të lehta të lëkurës zakonisht diagnostikohen nga mjeku në bazë të pamjes së tyre (diagnoza vizuale). Në rast të infeksioneve më të thella ose nëse antibiotikët konvencionalë nuk janë efektiv, është e nevojshme që mjeku të kryejë një ekzaminim bakteriologjik.
Për ta bërë këtë, ai merr një shtupë me qelb dhe lëng plage në lëkurë në skajin e plagës duke përdorur një shtupë sterile (mostra e shtupës). Nëse ka qelb brenda indit (p.sh. në rastin e absceseve), ai merr një mostër duke përdorur një kanulë ose shiringë, ose e heq të gjithë abscesin drejtpërdrejt.
Në rastin e infeksioneve që prekin të gjithë trupin (infeksionet sistematike), mjeku mund të marrë një kulturë gjaku ose lëngjesh trupore të infektuara për të zbuluar bakteret.
Në rastin e helmimit nga ushqimi, shpesh nuk është e mundur të zbulohen vetë stafilokokët. Në vend të kësaj, toksinat (enterotoksina) të prodhuara nga stafilokokët mund të zbulohen.
Mjeku më pas e dërgon mostrën në një laborator ku patogjeni ekzaminohet mikrobiologjikisht dhe përcaktohet. Kjo i mundëson mjekut të përcaktojë llojin e saktë të baktereve dhe të fillojë trajtimin e synuar.
Duhet të raportohen patogjenë shumë-rezistente si MRSA. Kjo do të thotë që mjeku duhet të informojë departamentin e shëndetit publik nëse ka zbuluar një patogjen të tillë tek pacienti i tij.
Si mund të parandalohet një infeksion stafilokoku?
Meqenëse stafilokokët janë shumë rezistent ndaj ndikimeve të jashtme mjedisore dhe zakonisht mbijetojnë për disa ditë në sipërfaqe, është veçanërisht e rëndësishme të sigurohet një higjienë e mjaftueshme. Vëzhgoni rregullat e mëposhtme të higjienës:
- Lani dhe/ose dezinfektoni duart tërësisht dhe rregullisht.
- Pastroni rregullisht dorezat e dyerve, çelsat e dritave, telekomandat, telefonat inteligjentë dhe sipërfaqet e kuzhinës me agjentë pastrimi antibakterial.
- Lani peshqirët dhe mbulesat e ngushëlluesve në një temperaturë minimale prej 60 gradë Celsius dhe ndërrojini ato shpesh.
- Mos i lini ushqimet e gatuara në temperaturën e dhomës për më shumë se dy orë. Djathi, mishi dhe ushqimet e tjera që prishen duhet të ruhen në frigorifer.
- Pastroni dhe dezinfektoni rregullisht frigoriferin tuaj (sidomos brenda!).